ثاضظةي ضيرؤكي ثينةكيؤ بة شيَعر و ثؤستةريَك
لةدرؤوةوة هةتا واقيع
بةثيَنووسي: لةيلا سادقي
ثاضظةي كوردي: بابةك سةحرانةوةرد
رِووداوةكاني ثينؤكيؤ، ناوي ضيرؤكيَكة بة ثيَنووسي كارِلؤ كلؤدي نووسةري ئيتاليايي كة بة شيَوةطةلي جؤراوجؤر لة نيطاركيَشي، تيتالَ، ضيرؤك و شيَعر و دةقطةلي ديكة هاتؤتة ئارا. كةسيَتي سةرةكي ئةم ضيرؤكة، ثةيكةريَكي دارينةييية لةلايةن ثياوة ديَهاتييةك بةناو جيَثيَتؤ درووسكراوة. ثينؤكيؤ، ثةيكةريَكي طالَتةجار و هاروهاجة كة خولياي مرؤظ بووني لةسةرداية و لة دريَذايي ضيرؤك، طيروطرفتي هةرةزؤري بؤي رِوودةدا. ئةو دةكةويَتة هةلومةرجيَكي جؤراوجؤر كة مةجبوورة درؤ بكات هةتا بتوانيَ لة ئاستةنطةكاني خؤي قوتار بكات. بةلَام ئةم خووةي دةبيَتة هؤي ئةوةي كة لووتي دريَذتر بيَ و لة دريَذايي ضيرؤكة كة فيَردةبيَ كة بيَ ئةوةي درؤ بكات بؤ طةيشتن بة خولياكةي تيَبكؤشيَت. هونةرمةندطةلي جؤراوجؤر لةم طةلَالَةي(سكيَض) درؤ وتن، مرؤظ بوون و دارينة بووني ثينؤكيؤ بؤ دةربرِين و بيضمطرتني جيهاني فيكري خؤي كةلَكيان وةرطرتووة كة لةم نيَوانة، طؤشةضاويَ لة شيَعري بةهار رِةزايي و ثؤستةريَ لة كريستيةن جةكسؤن دةخشكيَنن.
ثيَشكةشة بة باوكة جيَثيَتؤي خؤشةويستم
لةطةلَ ئةظين ورِق
داريَكة ثينؤكيؤ لةو تراشرا
ناوي مرؤظايةتيية
«كرِؤضة»
بةو سماتانة كة لة دةمووضاومت سوواند
درووس بووم
سلاو باوكة!
هاتم
هةتا ببمة ثيَنؤكيؤي درؤزني تؤ
دلَي منت لة جيَطاي خؤي دانابوو
وةكوو كاتذميَر رِةوان بوو
زوو بة زوو ئةظيندار دةبوو
تةنانةت ئةظينداري فيريشتةيةكي ميهرةبان
كة هةميشة هؤشي بة منةوة بوو
وةك ئةو فانتازيانة كة لة هاليووديش
كةس ئاورِي ليَناداتةوة
حيكايةتي من دةسيثيَكردبوو، باوكة!
خةون و خةيالَةكاني شيرين و خؤشم فرؤشتبوو
هةتا بؤ تؤ قةندي رِذيمي بكرِم
هةتا لة شةكرة خويَن رِزطار بي
و رِةقةمي ضاويلكةكةت
سةرنةكةويَ...
خةممةخؤ باوكة!
رِاستة كة من قةت نابمة بنيادةم
و لووتيشم
هةموو رِؤذيَك دريَذتر دةبيَ
بةلَام بةلَيَنيت دةدةم
كاتيَ سةرمات بوو
خؤم
خؤم بخةمة نيَو شومينةكة!
ناوي ئةم شيَعرة، نيشاندةري هةستيَكي دوو لايةنة كة نويَنةرةكاني دةق لةسةر كؤلَةكةي ئةو بيضم دةطرن. بةو ماناية كة«ئةظين»و«رِق و كين» لةبةرامبةر يةكدا ناويَستن. بةلَكوو لة ثالَ يةكدان و لةبةر ئةوةي كة باوكة جيَثيَتؤ، ناوي سازكةرةكةي(سازيَنةر و داهيَنةر) ثينؤكيؤية، وا ديَتة بةرضاو كة بيَذةري شيَعر لةطةلَ ثينؤكيؤ هةست بة ويَكضووني و هاوضةشني دةكات. ئةوةي لة ناو شيَعرةكة طرينطة، ئةمةية كة بؤضي رِق! ئةظين، لة ثةيوةندي كورِ و باوك يان ئافريَنةر و داهيَنراو بة ضةشنيَكي سرووشتي ديَنة بةرضاو، بةلَام ئةوةي كة رِوودةم يا بيسةر هاندةدا كة شويَن بةدةسهيَناني وةلَام بكةويَ، بةلَطةي رِقي بيَذةر يان ثينؤكيؤ لة باوكييةتي. لةبةر ئةوةي كة ئةم شيَعرة لة دةقاويَزاني ديَرِيَك لة كرؤضة دةسثيَدةكا، خوازةي« مرؤظ هةر وةك ثينؤكيؤ»ية و«ضارةنووسي مرؤظ وةك ضارةنووسي ثينؤكيؤ»ية، لة سةرةتا لة زةيني بيَذةر بيضم دةطريَ، خوازةيةكة كة رِةنطة لة نيَوان شيَعر سازبيَت، بةم رِستةي كرؤضة بة ضةشنيَكي ثيَداطرانة هةر لة سةرةتاوة بيسةر و رِوودةم بةلاي خويَندنةوةي شيَعر بة ضةشني ثةيوةندييةك نيَوان ئافريَنةر و داهيَنراو رِادةكيَشيَت. ضارةنووسي ثينؤكيؤ هةروةتر دةتوانيَت دوو جؤر رِاظة لة خؤوة بطريَ: يةكةم ئةوةي كة ثينؤكيؤ دةرةنجام رزطار دةبيَت و لة ثةيكةريَكي دارينةيي دةبيَتة مرؤظيَكي رِاستةقينةيي. ئةويتر ئةمةية كة ثينؤكيؤ لة خولياي خؤيدا بة رزطاري دةطات، بةلَام لة واقيعدا هةميشة لة ذان و دةردي طةيشتن بة رزطاريدا بةسةر دةبات و سةرةنجام و لةئاكام وةك تةواوي شتطةل كة لة سروشت بوونيان هةية ، لةناودةضيَت .
لةئةنجام بةرذةوةند و ديمةنطةليَك وةك سماتة كيَشان لة دةمووضاو، خوازةيةك لة ذان و رةنجي ذيان ديَنيَتةوةبير كة ئةم خوازةية دوولايةنة، هةم بة داهيَنةريي و هةم بة ويَرانكةرةيي سماتةكة وةك دةرد و رةنجي ذيان ئاماذة دةدات: كةسيَك بؤ طؤرِيني بةرةو طيانلةبةريَك كة شوناس بكريَ، دةبيَ سماتةي ليَبدةن/واتة رةنج بكيَشيَت، كةواتة ئةمة رةنجة كة لة كةسيَك ، مرؤظ بةديديَنيَت. بةلَام ئةم سماتةية/واتة رةنجيش دةبيَتة بةلَطةي كاملَبووني مرؤظ و هةروةتر بةلَطةي لةناوضوويي و دارِزاويي ئةو. سةرةرِاي ئةوةيش تةواو بوون لة ديَرِي دووهةم، دةتوانيَت سةرةتايةك بيَت بؤ ئةو لةتة دارانة كة بوونةتة ثةيكةريَكي دارينةيي يا ئةوةي كة ثةيكةريَكي دارينةيي كة دةبيَتة مرؤظيَكي راستةقينةيي، بةلَام ئةم تةواوبوونة هةميشة بة ماناي طووراني ئةو شتة نيية و هةنديَ جار دةلالةت دةكا لة دارِزاويي، هةروا كة لة ئةنجامي ئةم شيَعرة، ثينؤكيؤ بؤ طةرمبووني باوكة جيَثيَتؤ(داهيَنةر و خوداكةي) خؤي دةخاتة نيَو ئاطري شومينةكة. ئةم خؤخستنةوة بؤ شومينة، لة فؤرمدا بة دلَؤظاني(ئةظين)ي ثةيكةرةكة بؤ داهيَنةرةكةي ئاماذة دةدات، بةلَام لة ذيَربيناي وينةيي ئةم شيَعرة، دؤزةخ دةهيَنيَتةبيري خويَنةر. بؤئةوةي كة ثينؤكيؤ بة هؤي درؤزني، ئاشقي فريشتة بوون، و هاروهاجييةكاني خؤي لة ذيان خؤي بةتاوانبار دادةنيَت، لة نيطاي ئةو فةزاي شومينة/ دؤزةخ-جةهةندةم) لةيةكدا ئاويَتة دةبن و ثينؤكيؤ خؤي لة جةهةندةميَك دةبينيَت كة تاوانبارةكان دةخةنة نيَو ئاطرةوة.
ئةو شتةي كة دةبيَتة ثرسيارة سةرةتايييةكةي خويَنةر لةمةرِ رِق و كين، لةم دواهةمين ديَرِة دةدؤزريَتةوة: بيَذةر هةروةك ثينؤكيؤ بة نيسبةت ئةو دوونياية كة وةك جةهةندةم تةذي لة رةنج و ذانة و لةئاكاميشدا بة بةلَيَني جةهةندةم ديَتةكؤتايي، رةخنة دةطريَت و لةم جؤرة دونياية كين و رِق لة خؤ دةطريَت . لةم شيَعرة، رزطاري ثينؤكيؤ لة لةناوضوويي ئةوداية و نة لة بةرز بوون و طةشة ثيَدان لة يةك جؤر بوون بةرةو بوونيَكي ديكة.

بةلَام ضيرؤكي ثينؤكيؤ لةلايةن هونةرمةندطةليَكي فراوان بة شيَوةطةليَكي جؤراوجؤر كةلَكي ليَوةرطيراوة. رِةزايي ئةو بةشةي لة ضيرؤكي ثينؤكيؤ لة شيَعري خؤي نووسيوةتةوة كة لة رِةنجي ئةو لة قؤناغي ثةيكةر بووني حيكايةت دةكا و دواتر، ئةم رِةنجة دةخاتة خانةي مةسةلةيةك كة بة وةديهاتن ناوزةد دةكريَت . ئةو تةنانةت دوا طؤرِيني بة ثينؤكيؤبوون بؤ مرؤظيَكي رِاستةقينةيي، رزطاري بؤ ئةو ناخوازيَ، بةلَكوو جةهةندةميَكي ديكةي بؤ ويَنادةكات كة بووةتة دالَغةي تةواوي مرؤظة رِاستييةكان لة ذيانيان. لةواقيعدا، ثينؤكيؤ دةيةويَ بة شتيَ بطات كة هةر ئيَستا خويَنةري ئةم شيَعرة و تةنانةت بيَذةري ئةم شيَعرةش، لةو قؤناغةدا بةسةر دةبةن، هةر بؤئةوةية كة كاتيَ بيَذةر لة زاري ثينؤكيؤ ديَتة ئاخافتن، ئةم بيروباوةرِة ئارِاستة دةكات كة بةختةوةري ديارة تةنيا خوليا و خةونيَكي زةينيية كة بةردةوام لة قؤناغي دواي ئةم قؤناغة ديَتة ذمار، لةئاكامدا، رزطاري و رزطاربوون دةضيَتة داهاتوويةك كة بة هيض ضةشنيَك بووني نيية.
بةلَام كريستيةن جةكسؤن رزطاربوون لةبةشيَكي هةبووني مرؤظ دةبينيَت. ئةو فةزاوثانتايييةك لةضيرؤكي ثينؤكيؤ لةسةر ثؤستةر بةديهيَناوة كة ثةيوةنديار بة ئاوسي و بةرطرتني هةميشةيي و زاتي مرؤظ وةك ثينؤكيؤية. لة ثؤستةريَ كة جةكسؤن لةسةر جةستةي كاغز رِشتويةتي، هيَلَيَكي هةسؤيي خؤلَةميَشي دةبيندريَت كة تةنيا طةلَايةك لةو رِوواوة. ئةم هيَلَة كة هةر لووتي ثيَنؤكيؤية، جودا لة خودي ثينؤكيؤ و هةبووني ئةوة. ئةم لووتة لةسةر ثؤستةر، بةرز بووة و رِوودةم و بينةر لة زةيني خؤي واي بؤدادةنيَت كة ثينؤكيؤ كاتيَت درؤي دةوت، لوتي دريَذ دةبوو. لة نيطاي جةكسؤن، لووتي ثينؤكيؤ ضةكةرةي كردووة و ئةم ويَناية،دةتوانيَ رِاظةطةليَكي جؤراوجؤر لةخؤوة بطريَت . ويَنةي ثيَشةكي و هةوةلَ كة جؤرة سكيَضيَكي درؤ وتن دةهيَنيَتة كاية ، باسيَكي فيكري لةمةرِ درؤي ذيان و بوون دةهيَنيَتة ئارا. درؤيةك كة لةسةر كؤلَةكةي ئافراندني مرؤظةداية، بةلَام ئةم درؤية، ضةكةرةي كردووة و بلَاوبووةتةوة. ثانتايي ضةمكي ذان و دةرد لةم دةقة لابراوة، ضونكا ئةمة مةبةست نةبووة و تةنيا لة لةدايكبوون و ئاوسي و بةرطرتن ئاورِي داوة. رِاظةي دووهةم كة دةكريَت لةم ثؤستةرة بيَتة زةين، ئةمةية كة ئةم لووتة دريَذة تةنيا بةمانايةكي تر لة بووني ثينؤكيؤ وةربطرين و ئةمةية كة ثينؤكيؤ وةبيرهيَنةري طةلَالَةيةكي بزاظي و جوولَةيي لة« دارينةبوون بةرةو مرؤظ بوونة»، دةلَيَي ذيانةكةي سةفةريَكة لة دونيايةكي بيَ هةست و ساردي دار ، بةرةو دونيايةكي طةرم و تةذي لة تام و ضيَذي داربوون/هةبوون يان مرؤظ بوون. ثينؤكيؤ لةم ثؤستةرة زؤر دةبيَت و لة ضيلكةيةكي وشك و بيَ هةست دةبيَتة داريَك كة بةري طرتووة. دةكريَت بلَيَين كة نيطاي بيَذةر لةم ثؤستةرة لةسةر طؤرِاني ثينؤكيؤية و لةئةنجام بزيَويي ئةوة. لة رِوانطةي ئةم هونةرمةندة، ئاوسي و بزيَويي دةتوانيَت ثينؤكيؤ رزطار بكات و نة تةنيا مرؤظ بووني ئةو ياخود كاري ئةو لة مةزرا. لة ئاكام ئةطةر ثينؤكيؤ وةك خوازةيةك لة مرؤظ بزانين، ئةوةي كة بووةتة رزطار كةري مرؤظ ، زؤر بووني ئةوة، زؤربووني دار بوونة، زؤربووني ئةنديَشة و دالَغةي ضةكةرةدان و جةخت كردن بؤ شكاندني بةستيَنة دارينةكان و نةزايي و دةرهاتني ئةوانة بؤ بارودؤخطةليَكي رِيشة و رةطةزدار كة دةتوانيَت كؤمةلَطةيةك تووش ئالَوطؤري و طؤرِانكاري بكات.