الگوهای طبیعت و ذهن انسان
نوشته لیلا صادقی
مقدمه
از آنجایی که ذهن انسان الگوهای چگونه فکر کردن را از محیط پیرامون خود دریافت می کند و «مغز نه تنها با منطق بلکه با الگوهای بازشناخت است که کار می کند»[1]، درنتیجه «بازشناخت الگوها» چیزی است که می بایست در مطالعات ادبی نیز رخ دهد تا چرایی شباهت های برخی متون ادبی و قالب های مشترک در فرهنگ های مختلف مشخص شود، از آن جمله می توان به بوف کور، سنگ صبور، آزاده خانوم و نویسنده اش و آثار بی شماری اشاره کرد که برخلاف نگاه سنتی به چگونگی شکل گیری هستی که ریشه در ادراک نویسنده از جهان پیرامون دارد، در این آثار با روایتی دوجنسیتی مواجه هستیم که ریشه در یافته های نوین زیست شناسی تکاملی دارند مبنی براینکه منشأ هستی از موجودات تک سلولی با کروموزم ایکس آغاز شده و این موجودات بنا به دلایل فرگشتی کروموزوم ایگرک را در درون خود به وجود آورده و به صورت نرماده، به تولیدمثل پرداخته اند.
در خلال میلیون ها سال، دو جنس متفاوت نر و ماده که هر دو حاصل تکامل جنسیتی کروموزم ایکس هستند، موضوع تحقیقات و آثار بی شماری در رشته های گوناگون بوده‍اند، ازجمله از عرصه ی باستان شناسی، روان شناسی، زیست شناسی، ژن شناسی و مطالعات عصب‍شناسی و غیره گرفته تا هنر و ادبیات. به عنوان مثال، بنابر مطالعات سنتی یونگ در حوزه‍ی روان‍شناسی که در عصر او هنوز زیرساخت علمی نداشت، بر این باور بود که در درون هر مردی، یک آنیما وجود دارد که همان عنصر زنانه است. امروزه در مطالعات زیست شناسی تکاملی این عنصر زنانه را ناشی از همان کروموزم ایکس می دانند، همچنین مطالعات باستان شناسی مبنی بر وجود دوران مادرشاهی در ماقبل تاریخ که به مرور، در تغییراتی که به لحاظ تاریخی در ساختار اجتماع رخ داد، باعث شد زن سالاری جای خود را به مردسالاری بدهد[2]، گواه بر همین امر است. به باور فرانسوا هریته[3]، تغییر سبک زندگی انسان از گیاهخواری به گوشتخواری، باعث شد که زنان به دلیل بارداری و نگهداری از نوزادان امکان رفتن به شکار را نداشته باشند و با دادن این وظیفه به مردان، و در پی ساخت ابزارها، تیر و کمان، نیزه و تبر و درنتیجه رقابت بر سر منابع طبیعی، سلطه مردان بر آن‍ها نهادینه شد. همچنین تحقیقاتی که در حوزه‍ی کیهان شناسی به منظور فهم چگونگی شکل گیری حیات در کره زمین انجام شد، چگونگی اصابت شهاب سنگ ها در میلیاردها سال پیش به کره‍ی زمین، ورود آب و شکل گیری اولین تک سلولی‍ها را که منشأ حیات تلقی می‍شوند، نشان می‍دهد، و نیز در حوزه‍ی زیست‍شناسی تحقیقات بسیاری بر گیاهان و جانوران انجام شد که این تحقیقات با چارلز داروین تثبیت شد و زیرساخت علم و فلسفه در غرب را شکل داد اما بعدها از سوی دیگران ادامه یافت، به صورتی که به عنوان مثال دانشمندانی چون دوریس بتچراگ و همکارانش[4] درباب تکامل کروموزم ایکس مطالعاتی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که «کروموزوم X با انطباق شدید در روند تکاملی خود کروموزم Y را [برای تولید مثل متفاوت به منظور مصونیت از انگل ها و میکروب ها] به وجود آورد و تمایز جنسی در بسیاری از گونه ها، از جمله انسان را تعیین کرده است»[5].
ادامه مطلب به زودی منتشر می شود
-------------
پانوشت
[1] Edelman, G. (2006), Second nature: Brain science and human knowledge, New Haven, CT: Yale University Press, p. 58.
[2] ر.ک. رید، اولین (1975)، فمنیسم و مردم شناسی، ترجمه افشنگ مقصودی (1387)، تهران: نشر به آذین.
[3] Françoise Héritier-Augé (2011), Distinguishing culture from nature, interviewed by Didier Sicard, Dans Inflexions, 2 (N° 17), pp.153 – 165.
[4] Bachtrog D, Jensen JD, Zhang Z. Accelerated Adaptive Evolution on a Newly Formed X Chromosome. PLoS Biology, 2009; 7 (4): e82 : https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1000082
[5] Ibid.