جوايز ادبي به مثابه‌ي يك رسانه
روزنامه اعتماد، شماره 4680 -سه شنبه ۱۰ تير ۱۳۹۹
جوايز ادبي مي‌توانند نقش‌هاي متفاوتي در جامعه ايفا كنند كه از آن جمله ترويج كتابخواني، توسعه اقتصاد نشر، نشاط فرهنگي، گسترش فضاي انتقادي، ارتقاي سليقه‌ي مخاطب عام، تغيير افق انتظارات كليشه‌اي اهالي كتاب و بسياري ديگر از رخدادهاي خوشايندي كه مي‌توانند زيرساخت‌هاي فكري يك جامعه را تقويت كنند كه البته، تأثير اين جوايز در بسترهاي مختلف مي‌تواند متفاوت باشد و لازمه‌ي چنين فضايي وجود مطبوعات فعال، پاتق‌هاي فرهنگي، فضاي گفت و گومدار و همچنين گسترش حضور موسسه‌هاي فرهنگي مستقل است. در صورت فقدان چنين شرايطي، اعتماد مخاطب به انتخاب برگزيدگان جوايز آنقدر كاسته مي‌شود كه به جاي نشاط فرهنگي شاهد رخوتي خواب‌آلود در بستر جامعه خواهيم بود. حضور نقشمند جوايز خصوصي از آن رو حائز اهميت است كه معيارهاي ادبي در انتخاب آثار و همچنين ساز و كار نظام‌مند داوري فارغ از هر نوع ملاحظات غيرمرتبط تأثيري غيرقابل انكار در ايجاد زيرساخت‌هاي اجتماعي - فرهنگي يك جامعه دارد كه از آن جمله مي‌توان به رسانه شدن يك جايزه اشاره كرد. جايزه‌اي كه مي‌تواند به اهميت تنوع‌هاي فرهنگي و ادبي در بستر جامعه‌اي با قوميت‌هاي متفاوت اشاره كند، مي‌تواند صداي مردم آن جامعه باشد، نگاه و سبك زندگي مخاطب را تغيير دهد، سلائق مخاطب را به سمت خاصي سوق دهد و با مخاطبان خود گفت و گويي نقادانه داشته باشد و فرهنگ گفت و گو مدار را و درنتيجه تعامل ميان نگاه‌ها و افكار متفاوت را ترويج دهد، مي‌تواند به مرور به يك رسانه تبديل شود و بستري مناسب را براي تعامل جهان‌هاي فكري متفاوت ايجاد كند كه خود از مهم‌ترين دستاوردهاي بشري است. براي رسيدن به چنين جايگاهي، الزامن داشتن يك پيكره‌ي متنوع و مستقل داوري درون يك ساز و كار مدون فرهنگي مي‌تواند يك جايزه را به يك رسانه تبديل كند و اين رسانه شدن چه سودمندي‌هايي دارد؟ رسانه‌ها امكان مشاركت اجتماعي را بالا مي‌برند و امكان تعاملي دوسويه ميان مخاطبان و اهالي قلم ايجاد مي‌شود، بسياري از مشكلات فرهنگي بواسطه رسانه‌ها حل مي‌شوند، امكان دسترسي بهتري به ذخاير فكري فراهم مي‌شود و بسياري ديگر از تغييراتي كه نياز جامعه است، به واسطه‌ي رسانه‌هاي مستقل امكان پذير مي‌شود و چه بسا، اگر ادبيات و فرهنگ يك جامعه بتواند به يك رسانه تبديل شود، قوام هر جامعه‌اي كه به زيرساخت‌هاي فرهنگي‌اش برمي‌گردد، دوچندان شود. يكي از مهم‌ترين موانعي كه در طول اين ساليان باعث رخوت ادبي و فروپاشي جوايز خصوصي شده است، گريز گفتمان مسلط از شنيدن تنوع‌ها و تفاوت‌ها بوده و هست و به همين دليل، جوايز ادبي خصوصي چنداني در ايران نتوانسته‌اند دوام بياورند و اين را مي‌توان به عنوان زنگ خطري براي يك فرهنگ ديرپاي با ادبياتي غني تلقي كرد.