مجله علمی پژوهشی پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی
دوره 1، شماره دوم، تابستان 89، صفحه 69-88 (20)، تیر 1389
کارکرد گفتمانی سکوت در ساخت‌مندی روایت داستان کوتاه
لیلا صادقی، دکتر فرزان سجودی
چکیده
این مقاله به بررسی انواع مختلف سکوت به منزلة غیابی معنادار می‌پردازد که جای آن یک رد باقی می‌ماند. در این رد سکوت به شکل‌های مختلفی تجلی دارد. بررسی سکوت دلالتمند نشان می‌دهد که این سکوت نشاندار به واسطة ابزارهای گفتمانی در متن حضور دارد و نظام زبان بخشی از پیام خود را به‌واسطة بیان و بخشی را به‌واسطة سکوت انتقال می‌دهد. به همین دلیل سکوت در ادبیات به صورت یکی از شگردهای روایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پرسش این پژوهش، چگونگی کارکرد گفتمانی سکوت نوشتاری در داستان است؛ بدین مفهوم که سکوت نوشتاری در چه سطوحی و برای چه کارکرد گفتمانی در داستان به‌کار می‌رود. این مقاله به امر تحلیل پنج داستان کوتاه ایرانی، در سه سطح ساختاری، معنایی و کاربردشناختی می‌پردازد و نتیجة به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که سکوت به عنوان ابزار مطالعة ساخت‌مندی و چگونگی شکل‌گیری روایت در سه سطح و بر روی سه محور جانشینی، همنشینی و برهمکنش به منظور ایجاد گره‌افکنی، تعلیق، زمینه‌سازی، فضاسازی و گره‌گشایی در پیرنگ و داستان بازنمایی می‌شود.
کلیدواژگان سکوت؛ جانشینی؛ همنشینی؛ برهمکنش؛ روایت